جديدترين گزارش بانك جهاني در سال ٢٠٠٧ در خصوص وضعيت آلودگي آب در كشورهاي مختلف جهان نشان مي دهد: در ايران ميزان آلودگي ارگانيك آب در سال ١٩٩٠ برابر با ١٠٢ هزار و ٦٨٩ كيلوگرم در روز بود كه اين رقم در سال ٢٠٠٣ به ١٤١ هزار و ٩٨٢ كيلوگرم در روز افزايش يافته است.
گزارش «شاخص هاي توسعه جهان» بانك جهاني در موضوع آلودگي آب در دو بخش انتشار مواد آلوده كننده ارگانيك در آب و نيز سهم صنايع در انتشار اين قبيل مواد تأكيد مي كند: مقدار انتشار مواد آلوده كننده ارگانيك آب در ايران در سال ١٩٩٠ برابر با ١٦/٠ كيلوگرم در روز به ازاي هر كارگر بوده و تا سال ٢٠٠٣ اين رقم ثابت مانده است.
جالب آن كه ميزان انتشار مواد آلوده كننده آب از سال ١٩٩٠ تا ٢٠٠٣ در بيشتر كشورها از جمله چين، آمريكا، روسيه، هند، ژاپن، آلمان و برزيل كاهش يافته است.
در سال ٢٠٠٣ در تمام كشورهاي جهان بيشترين ميزان آلودگي آب براساس اعلام بانك جهاني مربوط به آلودگي ناشي از صنايع توليد غذا و نوشيدني بوده كه حداكثر آن نيز در كشور مولداوي ثبت شده است. براين اساس ٩٨ درصد از كل آلودگي آب در اين كشور در نتيجه آلودگي ناشي از صنايع توليد غذا و نوشيدني بوده است.
منابع آبي و آلودگي آب
گزارش بانك جهاني را مي توان هشداري به مسئولان و متوليان آب در ايران دانست.
واقعيت اين است كه با وجود تأمين بخش عمده اي از آب شرب در ايران از چاه هاي آب و منابع زيرزميني، نظارتي براي جلوگيري از نفوذ آلودگي به منابع آب زيرزميني به طور مطلوب صورت نگرفته است و ميزان آلودگي سفره هاي آب زيرزميني هر سال نسبت به سال پيش افزايش مي يابد.
وجود صنايع و كارخانه هاي فاقد سيستم دفع فاضلاب در كشور خصوصا در كلان شهرها، رشد سريع جمعيت و فقدان اطلاع رساني دقيق به افراد در خصوص خطرات دفع نادرست فاضلاب و پساب خانگي و صنعتي و غيره از مهم ترين دلايل افزايش ميزان آلودگي در سفره هاي آب زيرزميني است.
در همين باره نيز چندي پيش دكتر «فاطمه واعظ جوادي» معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در مشهد در جمع خبرنگاران وضعيت تصفيه خانه ها را در شهرك هاي خراسان رضوي نگران كننده عنوان كرد و گفت: از ١٩ شهرك صنعتي خراسان رضوي تنها ٤ شهرك تصفيه خانه دارند.
وي افزود: در شهرهاي صنعتي يا پرجمعيت كه فاقد تصفيه خانه فاضلاب انساني مي باشند، بعضا آلودگي نيترات گزارش شده است.
البته به نظر مي رسد وضعيت در ساير كلان شهرها نيز بهتر از اين نباشد.
دلايل آلودگي
اما مهم ترين دلايل آلودگي منابع آبي زيرزميني چيست؟
مديرگروه تخصصي بهداشت محيط و حرفه اي خراسان رضوي در اين باره مي گويد: فاضلاب و پساب خانگي بايد وارد سيستم اگو شود اما متأسفانه باتوجه به اين كه بيشتر شهرهاي كشور فاقد سيستم اگو مي باشند فاضلاب صنعتي و خانگي وارد رودخانه ها و آب هاي سطحي مي شود كه اين مشكل در مناطق حاشيه شهرها نگران كننده تر است.
دكتر احتشام فر مي افزايد: صنايع براساس دستورالعمل موظف به استانداردسازي پساب خود مي باشند اما هنوز در اين خصوص كوتاهي مي كنند.
دكتر احتشام فر به صنايع پراكنده نيز اشاره مي كند و مي گويد: در كنار پساب صنعتي و خانگي گاه شاهد ايجاد واحدهاي صنعتي كوچك و پراكنده در بيابان هاي اطراف شهر و حاشيه جاده ها مي باشيم كه نظارت بر آن ها كار مشكلي است و با توجه به گستردگي سفره هاي آب زيرزميني، صنايع پراكنده نيز باعث آلودگي مخازن آب هاي سطحي و زيرزميني مي شوند.
وي به ساير عوامل آلودگي آب اشاره مي كند و مي گويد: واقعيت اين است كه عوامل آلوده كننده آب بسيار زيادند و با كوچك ترين اشتباه ممكن است آب هاي سطحي و زيرزميني آلوده شوند.
به گفته وي ماده اي به نام MPBE كه براي بالا بردن اكتان بنزين از آن استفاده مي شود، به حدي خطرناك است كه يك ليتر از اين ماده در صورت نفوذ به منابع آبي مي تواند ٥٠ ميليون ليتر آب را غيرقابل شرب كند.
وي مي افزايد: همچنين يك ليتر روغن خودرو مي تواند باعث آلوده شدن ١٠ ميليون ليتر آب شود.
رئيس گروه تخصصي بهداشت محيط و حرفه اي خراسان رضوي در ادامه با اشاره به دفع نامناسب زباله مي گويد: دفع نامناسب زباله نيز مي تواند باعث آلودگي منابع آب زيرزميني شود. زباله بايد تفكيك شود خصوصا زباله بيمارستاني. البته شيوه دفن زباله خانگي نيز در برخي مواقع بسيار آلوده كننده است.
وي مي افزايد: گاهي اوقات نيز شاهديم افرادي كه در مجاورت رودخانه ها سكونت دارند، فاضلاب و پساب خانگي خود را مستقيما به رودخانه وصل كرده اند.
دكتر احتشام فر به راه هاي قانوني رفع اين معضل اشاره مي كند و مي گويد: در اين باره قانون داريم اما مهم تر از قانون و برخورد قضايي، فرهنگ سازي، آموزش و اطلاع رساني و مشاركت همگاني است.